Life Enerji Karbon Piyasaları Uzmanı Oğuz Tosun

Enerji sektörü küresel ölçekte yüzde 33^[1] ve Türkiye ulusal ölçeğinde ise yüzde 55^[2] oranlarında sahip olduğu aslan payıyla sera gazı emisyonlarına en fazla katkı sağlayan ekonomik sektör olarak dikkatleri çekmektedir. Bu bağlamda, enerji sektörünün dekarbonizasyonu halen iklim krizi ile mücadelenin en önemli kilometre taşlarından biridir. 2016 yılında yürürlüğe giren Paris Anlaşması’nda mutabık olunan bilimsel hedeflerin sağlanmasının şartlarından biri ise küresel şebekeleri besleyen elektrik portföyünün 2050 yılıyla birlikte yüzde 65 oranında yenilenebilir kaynaklardan oluşmasını zorunlu kılmaktadır.^[3] Fakat 2050 yılına dair küresel ölçekte yapılan elektrik üretimi projeksiyonları incelendiğinde yenilenebilir elektrik üretiminin yüzde 49’da kalacağı görülmektedir.^[4]

Yenilenebilir elektriğin cazibesini mümkün olan en yüksek hızda artırmanın yollarından biri piyasa temelli sera gazı azaltımı mekanizmalarını tasarlamak ve işletmekten geçmektedir.

Bu makale piyasa temelli seçeneklerden “Yenilenebilir Enerji Sertifikasyonu (YES)”’nun mevcut durumunu, en başarılı uygulamalarını ve Türkiye’deki yansımalarını analiz edeceğiz.

YES Nedir?

Yenilenebilir Enerji Sertifikasyonu (YES) aslında 1990’ların sonlarında Avrupa ülkelerinde ve Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) uygulanmaya başlayan ve kendi piyasasını oluşturan bir enerji niteliği sertifikasyonu şemasıdır. Enerji niteliği şemalarının prosedürleri farklılık gösterebilir fakat bütün şemaların işlevi üretici ve kullanıcı arasında mobilize olan 1 MWh elektriğin özelliğini ibraz etmektir.^[5]

Elektrik, fiziksel olarak taşınabilen bir ürün olmamakla beraber iletimi için portföyü farklı enerji kaynaklarından beslenen ulusal veya bölgesel şebekelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle elektriğin izlediği yolu takip etmek neredeyse imkânsızdır ve şebekeden çektiği bir elektriğin hangi kaynaktan üretildiğini ibraz etmek isteyen bir kullanıcı herhangi bir iddiada bulunamaz.

YES’ler, elektrik üreticisi ve kullanıcısı arasında gözlenen bu ihtiyaca cevap vermek üzere tasarlanan bir sertifikasyon ve itfa^[*] şemasıdır.

*İtfa, bir kredinin/ sertifikanın (karbon veya YES) bir son kullanıcının ibrazı doğrultusunda ömrünü tamamlaması anlamına gelir. Bir ibraz için itfa edilen bir kredi başka bir ibraz için kullanılamaz. 

Yenilenebilir enerji sertifikasyonu Şekil 1’de şematize edilmiştir. Yenilenebilir elektrik üreticisi ürettiği her 1 MWh elektrik için ilgili sertifika düzenleyicisine elektriğin niteliğinin doğrulanması için başvuruda bulunur. Sertifika düzenleyici kuruluş, üreticinin başvurusunda ibraz ettiği bilgi ve belgeleri kontrol eder. Sertifika düzenleyici kuruluş bu bilgi ve belgeleri ilgili standardın (I-REC veya GO gibi) kuralları doğrultusunda kontrol eder. Bu kontrolün olumlu sonuçlanmasının ve bilgi/ belgelerin doğrulanmasının ardından bir şebekesine bahsi geçen üretici tarafından verilen yenilenebilir elektrik onaylanmış hale gelir ve her 1 MWh yenilenebilir elektrik için bir sertifika çıkarılır. Bu sertifikalar talebe göre, elektrik kullanımının yenilenebilir (yeşil) olduğunu ibraz etmek isteyen son kullanıcılar tarafından veya bu son kullanıcılar adına farklı piyasa aktörleri tarafından itfa edilir.

Şekil 1: Yenilenebilir Enerji Sertifikası Ticareti İşleyiş⁶

YES Ne Değildir?

Piyasa temelli yeşil fiyatlandırma prensipleri ışığında YES’ler fosil yakıtlı elektrik üretiminden kaçınılmasına yönelik bir teminat sunmaz. YES’ler mevcut bir elektrik portföyünde bir son kullanıcının tercihinin yenilenebilir kaynaklardan olduğunu göstermek için kullanılır. Aynı zamanda, piyasa temelli fiyatlandırma araçları arasında YES’ler sıklıkla karbon denkleştirmesi sertifikaları ile karıştırılmaktadır. Her iki piyasa temelli araç da kuruluşlara sera gazı emisyonlarını denkleştirme şansı tanısa da karbon denkleştirmesi ve yenilenebilir enerji sertifikası ticareti teoride farklı amaçlarla kullanılan iklim değişikliği azaltım pratikleridir.

Öyle ki bir son kullanıcı YES itfa ettiği zaman Sera Gazı Protokolü tarafından belirlenen Kapsam 2 emisyonlarını denkleştirmeye yönelik bir çevresel eylemde bulunmuş olur. Diğer bir deyişle, YES’ler karbon nötrlüğü için kullanılabilecek birimler değildir. Karbon denkleştirmesi ve yenilenebilir enerji sertifika ticareti arasındaki temel farklar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Ölçü birimi: Karbon denkleştirmesinde ölçü birimi bir tonluk CO2 eşdeğeri sera gazı emisyonu azaltımı iken YES’ler üretilen 1 MWh yenilenebilir elektrik için çıkartılmaktadır.
• Kullanım amacı: Denkleştirme birimleri sera gazı emisyonu azaltımını doğrudan desteklemek üzere oluşturulurlar.^**Ama YES’ler daha ziyade elektrik kullanıcısının hizmet seçimini (sürdürülebilir olup olmaması bağlamında) yansıtmaktadırlar. YES itfası Kapsam 2 emisyonların denkleştirilmesi olarak da yorumlanabilir.
• Kaynak: Denkleştirme birimleri yenilenebilir enerji üretiminden, atık bertarafına kadar birçok aktivite türünün gerçekleştirdiği emisyon azaltımlarını tebliğ etmek için oluşturulurlar. Ancak YES’ler sadece rüzgâr enerjisi santrali, güneş enerjisi santrali gibi yenilenebilir enerji üretimi projelerinde üretilen (veya kullanılan) elektriği ibraz etmek için oluşturulurlar.

**Karbon sertifikası çıkartabilecek aktivite türlerine Life Enerji tarafından hazırlanan bu makale kanalıyla ulaşabilirsiniz.

YES Standartları

Dünya üzerinde yürürlükte olan ve piyasaları zorunlu ve gönüllü düzenlemeler üzerine tasarlanmış yedi adet YES sertifikasyonu şeması bulunmaktadır. Bu YES standardı türleri ve etki alanları zorunlu ve gönüllü piyasalar olmak üzere incelenmiştir.

Gönüllü YES Standartları

Yürürlükte olan 4 tane gönüllü YES standardı bulunmaktadır. Şekil 2’de gösterilen gönüllü YES şemaları uluslararası bir piyasa statüsün sahiptir.^[7]

Şekil 2: Uluslararası Gönüllü YES Standartları^[8]

Guarantees of Origin (GO): AB’nin 20009/28/EC sayılı Yenilenebilir Enerji Direktifi ile yürürlüğe giren bir YES şemasıdır. Avrupa ülkelerinde üretilen yenilenebilir elektriğin niteliğine yönelik geliştirilen bir sertifikasyondur.  Her ne kadar gönüllü bir itfa mekanizması olarak tasarlansa da 2018 yılında AB’nin yürürlüğe koyduğu ikinci Yenilenebilir Enerji Direktifi (REDII) GO sertifikalarının üye ülkelerde bulunan elektrik tedarik şirketlerine GO sertifikaları kullanımı üzerinden yenilenebilir elektrik kotası getirmesiyle zorunlu bir piyasa temelli sisteme kanalize olmuştur. GO sertifikaları European Energy Certificate System (EECS) üzerinden transfer veya itfa edilebilir.

Renewable Energy Certificates (REC): ABD’de ve Kanada’da üretilen yenilenebilir elektriğin niteliğine yönelik geliştirilen bir sertifikasyon şemasıdır. REC sertifikaları International Renewable Energy Certificates Standard (I-REC Standard) kayıt sistemi üzerinden transfer veya itfa edilebilir.

International Renewable Energy Certificates (REC): Gelişmekte olan ülkelerden bazılarında üretilen yenilenebilir elektriğin niteliğine yönelik geliştirilen bir sertifikasyon şemasıdır. I-REC sertifikaları International Renewable Energy Certificates Standard (I-REC Standard) kayıt sistemi üzerinden transfer veya itfa edilebilir.

Gönüllü piyasalarda, son kullanıcılar I-REC sertifikalarını çevresel ve sosyal yönetişim politikalarında ve CDP gibi üçüncü taraf raporlamalarında, sera gazı protokolü kapsam 2 emisyonları ölçeğinde neden oldukları emisyonları kompanse etmek için itfa etmektedirler.

Zorunlu YES Standartları

YES piyasalarında yasal düzenlemelerle doğrudan zorunlu bir fiyatlandırma şeması olarak tasarlanmış 3 tane standart vardır. Birleşik Krallık başta olmak üzere farklı ülkeler tarafından uygulanan yenilenebilir elektrik fiyatlandırması şemaları aşağıda açıklanmıştır.

Renewable Portfolio Standards (RPS): Özellikle ABD’de ve Birleşik Krallık’ta güçlü bir işlevselliğe sahip RPS’ler elektrik tedarik şirketlerine elektrik portföylerini belirli bir oranda yenilenebilir kaynaklardan oluşturmak üzere bir yükümlülük getirir. ABD’deki eyaletlerin yarısından fazlası RPS uygulamaktadır. Farklı eyaletler, doğrudan bir yenilenebilir enerji kaynağına veya kentsel etki alanına göre revize etmek üzere birden fazla RPS uygulayabilmektedir. ABD’deki eyaletlerde yürütülen RPS sayıları Şekil 3’te gösterilmiştir:^[9]

Şekil 3: Eyaletlere göre yürürlükte olan RPS sayıları (ABD)¹⁰

ABD’nin ve Birleşik Krallık’ın yanında, Meksika, Çin, Kore, Avustralya ve Filipinler de kendi mevzuatları ve politika hedefleri doğrultusunda bazı şemasal farklılıklara sahip RPS’ler yürütmektedir.

Renewable Obligation Certificates (ROC): ROC şeması, Birleşik Krallık hükümeti tarafından yenilenebilir enerji üretimini teşvik etmek amacıyla uygulanan bir hükümet programıdır. Bir piyasa mekanizması aracılığıyla çalışan ve hükümetin yenilenebilir enerji üretimine yönelik belirlediği hedefleri karşılamak için sertifikaların alınıp satılabildiği bu RPS programında elektrik üreticileri ve tedarikçileri yer almaktadır.

Temel hedef kitlesi öncelikli orta ve büyük ölçekli yenilenebilir enerji işletmelerini hedeflese de ancak 50 KW’ın üzerinde kurulu güce sahip bütün yenilenebilir üretimi aktiviteleri bu programdan yararlanabilir. Bu bağlamda, Tarife Garantisi (FiT) küçük ölçekli yenilenebilir enerji tesislerin çıkarttığı kredilerin alımını teşvik etmek için uygulanmaktadır.

Bu şemada, Birleşik Krallık sınırları içinde faaliyet gösteren enerji tedarikçileri elektrik portföyleri hükümetin belirlediği bir oranda yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılamak zorundadır. Güncel senaryoda yüzde 20i6 olan bu oran Hükümet’in kararları doğrultusunda her yıl artmaktadır.^[11]

Renewable Energy Guarantees of Origin (REGO): Program, Birleşik Krallık Enerji ve Sinai Strateji Bakanlığı’nın yetkilendirdiği Ofgem (Sinai Enerji Düzenleme Kurumu) tarafından yürütülmektedir. Sertifikasyon, ticaret ve itfa mekanizması olarak GO ile benzerlik gösteren bu fiyatlandırma şemasında da yenilenebilir elektrik üreticileri Ofgem’e ürettikleri her 1 MWh elektrik için bir REGO sertifikası almak üzere başvuru yaparlar. Çıkartılan REGO sertifikaları son kullanıcıların gönüllü olarak gerçekleştirdikleri yenilenebilir elektrik kullanımlarını ibraz etmek üzere itfa edilir.^[12]

Diğer Piyasa Aktörleri

YES piyasası genellikle sürdürülebilirlik ve çevresel performans üzerine gelişen bir şema olduğu için elektrik piyasasından bağımsız olarak işlemektedir. Bu bağlamda, YES bileşenleri de elektrik piyasalarındaki aktörlerden farklıdır. YES piyasası bileşenleri genel çerçevede sertifika düzenleyiciler, piyasa katılımcıları ve son kullanıcılardan oluşmaktadır.

Sertifika düzenleyiciler: Sertifika düzenleyiciler YES piyasalarının işleyişini kolaylaştırmak üzere faaliyet yürüten kuruluşlardır. Sertifikaların çıkarılması ve satışı aşamalarında genelde rol almazlar. Yasal olarak daha fazla düzenlenen piyasalarda çoğu ulusal hükümetler tarafından atanan sertifika düzenleyici kuruluşlar genellikle resmi düzenleyici makamlar veya özel sektör bileşenlerinden oluşmaktadır. Hükümetin bir atama/yetkilendirme yapmadığı senaryolarda, sertifika düzenleyici kuruluş olarak YES piyasanın doğal paydaşları görev alabilir. Dünya üzerinde farklı YES sistemlerinde sertifika düzenleyici olarak görev yapan kuruluşların listesine bu bağlantıdan ulaşılabilir.

Piyasa Katılımcıları:  Piyasa katılımcıları genelde proje sahipleri, aracı kuruluşlar ve son kullanıcılardan oluşmaktadır. Proje sahipleri, yenilenebilir elektrik üretimi yapan kuruluşları; aracı kuruluşlar piyasaya, YES’ler kanalıyla yatırım yapmak veya proje sahibi- son kullanıcı arasında mobilize etmek üzere katılan aktörleri; son kullanıcılar ise elektrik kullanımının yenilenebilir kaynaklardan tedarik edildiğini göstermek için YES’leri itfa eden kuruluşları ifade eder.

Türkiye’de YES  

Türkiye’de mevcut senaryoda yenilenebilir enerji sertifikasyonu ulusal (YEK-G) ve uluslararası (I-REC) düzenlemeler doğrultusunda işlerlik göstermektedir. Türkiye’de yenilenebilir enerji santralleri 2015 yılından bu yana I-REC standardı kapsamında sertifikasyon yürütmektedirler. Buna ek olarak, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), geçtiğimiz Temmuz ayı sonunda görüşe sunduğu YEK-G’yi yürürlüğe koydu. Bu bağlamda, Türkiye’deki yenilenebilir enerji sertifikasyonunun güncel durumu bu iki şema doğrultusunda analiz edilmiştir.

I-REC Sertifikasyonu 

Türkiye’ye YEK-G yönetmeliğine kadar yenilenebilir enerji sertifikasyonu şemasına uluslararası olarak kabul görmüş I-REC standardı kapsamında dahil olmaktaydı. Türkiye’de I-REC sertifikasyonu kapsamında kayıt yaptırmış ilk proje Nevşehir Avanos’ta bulunan ve 47 MWe kurulu güce sahip Bayramhacılı HES projesidir. Güncel senaryoda ise Türkiye’de bulunan ve kurulu gücü toplamda 1 GW’ı aşan 22 yenilenebilir enerji santrali I-REC sertifikasyonu yürütmektedir. Şekil 4’te de yorumlandığı üzere, bu santrallerden 7’si HES (478,18 MW), 12’si RES (486,55 MW) ve 3’ü GES (35,6 MW) olarak I-REC kayıt sisteminde listelenmiştir.^[13]

Şekil 4: Türkiye’de I-REC Sertifikasyonu yürüten santrallerin kaynak türü, kurulu güç ve sayılarına göre dağılımı

I-REC sertifikasyonu üç aşamada tamamlanmaktadır. Bu aşamalar I-REC sekreteryası tarafından (1) Şirket Kaydı, (2) Cihaz Kaydı ve (3) Sertifikasyon olarak belirlenmiştir. Şirket kaydı aşamasında, bir enerji santrali için I-REC sertifikasyonu yürütmek isteyen şirketin kurumsal bilgileri alınmakta ve bu şirket I-REC kayıt sisteminde tanımlanmaktadır. Kayıtlarını tamamlayan şirketler Cihaz Kaydı aşamasında, yenilenebilir elektrik üretimi yapan cihazın (santralin) bilgileri ve birinci aşamada beyan edilen santral bilgileri doğrulanır. İlk iki aşamanın tamamlanması ardından geçen sürede şirketler beyan ettikleri santralin üretmiş olduğu elektriği her 1 MWh başına bir sertifikaya sahip olmak üzere sertifikalandırmak için başvuruda bulunurlar.

I-REC sertifikasyonun yukarıda açıklanan bütün aşamaları için gerekli olan beyanlar ve başvurular ilgili sertifika düzenleyici kuruluşa yapılmaktadır. Türkiye’de I-REC sertifikasyonu yürüten santraller sertifikasyon işleminin tamamlanması için şimdiye kadar Green Certificates Company (GCC) isimli sertifika düzenleyici şirket üzerinden gerçekleştirilmekteydi.

Fakat geçtiğimiz Ağustos ayı içinde Foton Enerji I-REC sekreteryası tarafından Türkiye’deki I-REC sertifika düzenleyicisi olarak yetkilendirilip, GCC’nin yerini almıştır. Foton Enerji, Türkiye ve EMEA bölgesinde Yenilenebilir Enerji üreticileri ve elektrik tüketicileri arasında elektrik ticaretine imkan veren Foton Yenilenebilir Enerji Sertifika Platformu’nu Ocak, 2020’de devreye alacaklarını belirtti. Bu yeni gelişmeyle, Türkiye’de I-REC sertifikasyonu yürütmek isteyen yenilenebilir enerji şirketleri şirket kaydı, cihaz kaydı ve sertifikasyon aşamaları için başvurularını artık Foton Enerji’ye yapacaklardır. Ayrıca platformun platformun, uluslararası yenilenebilir enerji sertifikası standardı (IREC) ve garantisi ile üreticilere sertifika oluşturacak, böylece tüketiciler bu sertifikaları kendi ticari ve finansal anlaşmalarında sürdürülebilir kalkınma raporlarında kullanabilecekleri de belirtildi.^[14] Foton Yenilenebilir Enerji Sertifika Platformu’nun işlerliği Foton Enerji’nin resmi sitesinden alınan Şekil 5’te şematize edilmiştir.

Şekil 5: Foton Yenilenebilir Enerji Sertifika Platformu Akış Diagramı^[15]

Türkiye’deki Örnek Girişimler

Borusan EnBW & HUGO BOSS İşbirliği: Geçtiğimiz aylarda HUGO BOSS, İzmir’deki Ege Serbest Bölgesi’nde 65 bin metrekare alan üzerine kurulu fabrikasında kullandığı elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edildiğini ibraz etmek için Borusan EnBW’nin I-REC sertifikalarını satın aldığını açıkladı. Moda ve tekstil sektörünün ve enerji sektörünün işbirliği ile hayata geçen iklim eyleminde Borusan EnBW’nin Erzurum İspir’de bulunan 21,90 MWe kurulu gücündeki Yedigöl HES projesinin I-REC kredileri itfa edildi.

Toyota & EnerjiSA İşbirliği: Otomotiv Sanayi’nin lider firmalarından Toyota, İstanbul Kartal’da 17.639 metrekare alan üzerine kurulu genel müdürlük yerleşkesinde ve Bursa Orhaniye’de 16.150 metrekare alan üzerine kurulu yedek parça ve eğitim merkezinde kullandığı elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edildiğini ibraz etmek için EnerjiSA’nın farklı yenilenebilir enerji santrallerinden tedarik ettiği I-REC sertifikalarının itfa edildiğini açıkladı.

YEK-G Mevzuatı

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından geçen Ağustos 2020’de yürürlüğe konan Elektrik Pi̇yasasinda Yeni̇lenebi̇li̇r Enerji̇ Kaynak Garanti̇ Belgesi̇ Yönetmeli̇ği̇ (YEK-G) Türkiye’nin yenilenebilir enerji sertifikasyonuna yönelik ulusal bazda hazırlamış olduğu yeni şemadır.  EPDK Temmuz 2020’de görüşe açtığı YEK-G Taslak Yönetmeliğinde, mevzuatın amacını şu şekilde ifa edilmiştir:

“Elektrik üretim ve tüketiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması ve çevrenin korunması amaçlarıyla, tüketicilere tedarik edilen elektrik enerjisinin belirli bir miktarının veya oranının, lisans sahibi tüzel kişiler tarafından bu Yönetmelik kapsamındaki yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğinin takibi, ispat ve ifşa edilmesi ile tüketicilere yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik enerjisini belgelendirmek suretiyle tedarik etmesine imkân sağlayan bir yenilenebilir enerji kaynak garanti sisteminin oluşturulması ve bu sistemin ayrım gözetmeyen, objektif, şeffaf bir şekilde işletilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.^[16]”

YEK-G kapsamında Dünya’daki diğer YES şemalarındaki (REGO, ROC, REC gibi) yapıya benzer olacak şekilde Türkiye sınırları içinde faaliyet yürüten yenilenebilir enerji santrallerinin ürettiği ve birim yeşil elektrik olarak da ifade edilebilecek 1 MW-saat elektrik için bir YEK-G belgesi tanımlanacaktır.  Bu yeni ulusal YES şemasında faaliyet gösterecek 4 temel piyasa aktörünün bulunması öngörülmektedir: EPİAŞ, santral sahipleri, tedarikçi ve son kullanıcı. YEK-G’den yararlanmak isteyen piyasa oyuncuları YEK-G sistemine Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) tarafından kurulacak ve işletilecek kayıt sistemi kanalıyla katılım gösterecektir. Bu ulusal YES sistemi sayesinde, gerçek veya tüzel kişiliğe sahip son kullanıcılar, kullandıkları elektriklerin yenilenebilir kaynaklardan gerçekleştiğini ibraz etmek için sistem katılımcısı yenilenebilir enerji şirketlerinin veya elektrik tedarik şirketlerinin sahip oldukları YEK-G sertifikalarını itfa edecektir. Tedarikçiler, son kullanıcılar için itfa ettikleri yenilenebilir elektriğin bedelini, ilgili kullanıcıya kestikleri fatura üzerinde yeşil işaret olarak yansıtır.

YEK-G yönetmeliği henüz çok yeni bir mevzuat olduğu için sistemin işleyişine yönelik bazı hususların süreç içinde netleşmesi ön görülmektedir. Örneğin, EPİAŞ’ın henüz YEK-G kayıt sistemini kullanıma açmadığı ve bu sistemin 2021 Ocak itibariyle kullanıma açılacağı düşünüldüğünde, enerji tedarikçilerinin bu tarihe kadar yenilenebilir elektrik tedariği yapan son kullanıcılar için geri dönük olacak şekilde YEK-G sertifikası itfa etmesi beklenmektedir. Buna ek olarak, Türkiye’de hâlihazırda I-REC sertifikasyonu yürüten yenilenebilir enerji santrallerinin I-REC sertifikalarını YEK-G kapsamında kullanıp, kullanamayacağı ise henüz belli değildir. Foton Enerji yönetim kurulu üyesi Can Arslan’a göre Foton Yenilenebilir Enerji Sertifika Platformu’nun ve EPİAŞ tarafından geliştirilecek YEK-G Kayıt Sistemi ile entegre olması mümkün görünmektedir. Bu yolla en azından lisanssız yenilenebilir enerji santrallerinin çıkartacağı I-REC sertifikalarının, YEK-G kapsamındaki itfalarda kullanmasını da mümkün kılabileceği söylenebilir. Türkiye’de operasyonel olan bu iki YES şemasının böylesi bir eş koordinasyonla yürütülmesi de YEK-G sistemini diğer enerji niteliği ibrazı sistemlerine entegre olan ilk YES şeması haline getirecektir. ^[17]

Kaynaklar:

1. Our World in Data (2016)
2. Sera Gazı Envanteri, TÜİK (2018)
3. Renewable Energy: A Key Climate Solution, IRENA (2017)
4. Statista (2018)
5. RECs International. Public information
6. Yeşil Güç Ortaklığı
7. Renewable Energy Certificates (RECs)
8. Tosun (2020). İklim Krizi ile Mücadelenin Makroekonomik Yüzü
9. Renewable Energy Standards
10. Renewable Energy Standards. Summary Maps
11. The Reenage. Financial Incentives- Renewable Obligations
12. Michael Dogan (2018). Eyebright. Beginners Guide to Renewable Energy Guarantees of Origin Scheme (REGO)
13. Yeşil Ekonomi (2020). Türkiye’nin I-REC sistemine kayıtlı kurulu gücü 1 GW’ı geçti
14. Solar Baba (2020). Foton Enerji üye sayfası
15. Foton Enerji. YES Standardı
16. EPDK (2020). Elektrik Piyasasında Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Belgesi Yönetmelik Taslağı ile Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Taslağının görüşe açılması
17. Arslan (2020). PetroTürk.Dünyada ve Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Sertifikaları