G7 ülkeleri ile Danimarka ve Norveç, ülkenin kömürden uzaklaşmasını hızlandırmak ve yenilenebilir enerjiyi yaygınlaştırmak için Vietnam’a kamu ve özel sektör finansmanının yarı yarıya paylaşıldığı 15,5 milyar dolarlık bir mali paket teklif etti.
Vietnam, Güney Afrika ve Endonezya’nın ardından JETP başlatan üçüncü ülke oldu.
Bu kapsamda, 7.75 milyar dolar kamu sektörü finansmanı ve 7.75 milyar dolar HSBC, Bank of America ve Mizuho gibi bazı GFANZ üyelerinin desteğiyle özel finansman tarafından harekete geçirilecek.
Kasım 2023’e kadar bir Kaynak Seferberliği Planı (Güney Afrika için geliştirilen yatırım planına benzer) geliştirilecek ve rüzgâr, güneş, enerji verimliliği, depolama, elektrikli araçlar ve istihdamın yeniden eğitilmesi için yatırım engellerinin ve fırsatlarının belirlenmesine odaklanacak.
Paket, Vietnam’ın elektrik sistemi için emisyonlarını mevcut net sıfır iklim stratejisinden beş yıl önce 2030 yılında zirveye çıkarmayı hedefliyor.
2030’dan sonra azaltılmamış kömürü aşamalı olarak bırakma ve eski kömürlü termik santrallerin kapatılmasını müzakere etme planıyla, pik kapasitesini 37 GW’tan 30,2 GW’a düşürmek için planlanan kömür boru hattının azaltılması hedeflenenler arasında yer alıyor.
Bununla birlikte mevcut hedefi yüzde 36 olan yenilenebilir elektrik üretimini 2030 yılına kadar rüzgâr, güneş ve hidroelektrik kaynaklarından yüzde 47’ye çıkarmak da planlanıyor.
Bu deklarasyon, finansmanın ne kadarının kredi yerine hibe olarak verileceğine doğrudan değinmiyor. Bu konu müzakerelerde bir tıkanma noktasıydı ve anlaşmanın işçilerin yeniden eğitilmesi gibi mali getiri sağlamayan ‘adil’ unsurlarının finanse edilmesini sağlamak açısından çok önemli görülüyor. Açıklamada sadece finansmanın Vietnam’ın borç yönetimi çerçevesine uygun olması, hükümetin başka türlü erişebileceğinden daha iyi şartlarda olması ve mevcut kalkınma fonlarını saptırmaması gereken ‘uygun finansal araçlar’ yoluyla sağlanmasına atıfta bulunuluyor.
Konuya ilişkin açıklama yapan Trend Asia Araştırmacısı Andri Prasetiyo, “15.5 milyar dolarlık bu iklim anlaşması, Vietnam’a fosil kömür enerjisinden enerji dönüşümünü hızlandırmak için gereken ivmeyi sağlayabilir. Tabii ki anlaşmanın gerçekten şeffaf, hesap verebilir ve kapsayıcı bir şekilde geliştirilmesi ve uygulanması şartıyla. Ülke ayrıca, ağır borç tuzağına düşmemek ve emisyon seviyelerini düşürmede başarısız olmamak için kömür enerjisinden sürdürülebilir yenilenebilir enerjiye sıçrayarak enerji politikasını yeniden yönlendirmelidir. Bu aynı zamanda yanlış ve maliyetli bir çözüm olan fosil gaz ve ileri kömür teknolojisine verilen desteğin durdurulmasını da içermektedir.” dedi.
BM Vakfı ve IDDRI’den Araştırmacı David Levai ise, bu anlaşmanın gelişmiş ve orta gelirli ekonomilerin özel sektör de dâhil olmak üzere çok çeşitli paydaşların katılımıyla pragmatik ve ülkeye özgü çözümler üreterek kömürden elektrik üretimini mümkün olduğunca erken bir tarihte sonlandırmaya odaklanmaya devam ettiklerini gösterdiğini belirtti. Levai şöyle devam etti: “Güney Afrika’daki gibi önceki JETP’lerden alınan bazı derslerin entegre edildiği de görülüyor – donör koordinasyonu ve sekretarya, özel sermaye seferberliği – ancak eşitlik ve adalet boyutlarına ilişkin ayrıntılar çok az. İşçilerin yeniden eğitilmesi ve becerilerinin artırılmasına ne kadar hibe aktarılacağı ve yerel sivil toplumun katılım düzeyi bu ortaklığın başarısı için kritik faktörler olacaktır ve bu konunun bir an önce açıklığa kavuşturulması gerekecektir”.
Kömür, Vietnam’ın elektrik şebekesine hakim durumda ve 2020 yılında ülkenin enerji ihtiyacının yaklaşık yarısı kömürden elde edilirken, hidroelektrik olmayan yenilenebilir enerji kaynakları sadece yüzde 5’lik bir paya sahipti. Vietnam, 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma hedefine sahip, Küresel Metan Taahhüdü’nün bir üyesi (2030 yılında metan emisyonlarını 2020 seviyelerine kıyasla yüzde 30 azaltma hedefini destekliyor) ve aynı zamanda yeni izinlerin verilmesini ve yeni kömür yakıtlı enerji üretim projelerinin inşasını durdurmayı taahhüt eden Küresel Kömürden Temiz Enerjiye Geçiş Beyanı’nın imzacılarından biridir.
