Orta ve Doğu Avrupa’daki (CEE) ülkeler uzun süredir AB’nin temiz enerji geçişinde geride kalan ülkeler olarak görülüyor. Ancak Avrupa Yeşil Anlaşması ve iklim hedefindeki artışı yeni finansal ve diğer destek araçlarıyla birleştirme yaklaşımı bu tabloyu değiştirmeye başladı.
E3G’ye göre Avrupa Komisyonu artık kaydedilen ilerlemeyi temel almalı ve Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde enerji dönüşümüne verdiği desteği artırmalı. Orta ve Doğu Avrupa bölgesi, AB’nin enerji geçişi, güvenliği ve rekabet gücünün başarısı açısından özellikle kritik öneme sahip olarak değerlendirilirken, AB elektrik talebinin yüzde 17’sini oluşturuyor ve yenilenebilir enerji kaynaklarının ve enerji verimliliği tedbirlerinin artırılması açısından önemli bir potansiyele sahip.
Rapora göre, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde önemli ilerlemeler kaydedilmiş olsa da, genel olarak bölge hâlâ AB ortalamalarının ve hedeflerinin gerisinde kalıyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarının Orta ve Doğu Avrupa’da yaygınlaştırılmasına yönelik zorluklar arasında, bazı ülkelerde fosil gazına olan yüksek bağımlılığın devam etmesi ve nükleer enerjiye yönelik güçlü siyasi destek yer alıyor. Bu pozisyonlar ağırlıklı olarak Çin ve ABD gibi küresel güçler tarafından şekillendiriliyor ve bu ortamlarda yenilenebilir enerji desteği büyük ölçüde yok.
E3G’ye göre, AB’ye Orta ve Doğu Avrupa ülkeleriyle etkileşimde bulunma ve şimdiye kadar kaydedilen ilerlemeyi daha da geliştirme fırsatı sunuyor. AB, Avrupa Yeşil Anlaşması’nın bir sonraki aşamasının, Orta ve Doğu Avrupa’da enerji geçişini daha da hızlandırmak için gereken koşulları yaratmasını sağlamalıdır.
E3G ve CEE Bankwatch Network tarafından hazırlanan rapor, sekiz CEE ülkesinde son beş yılda kaydedilen ilerlemeyi analiz ediyor. Özellikle AB’nin İyileştirme ve Dayanıklılık Tesisi’nin (RRF), kömür gibi fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan kaldırılmasına yönelik taahhütlerin ve planların desteklenmesine sıklıkla yardımcı olduğunu tespit ediyor. Rüzgâr ve güneş enerjisi tesislerine sahip özel haneler olan üreten tüketiciler de yenilenebilir enerji kaynaklarının büyümesinde önemli bir rol oynuyor.
Orta ve Doğu Avrupa’daki enerji geçişini ele almak için AB’nin desteklemeye çalışması gereken ek alanlar arasında şunlar yer alıyor:
- Düşük gelirli hanelerin fosilsiz alternatiflere erişimini iyileştirmeye ve temiz endüstrilerdeki işgücü eksikliğine çözüm bulmaya yönelik sosyal önlemler.
- Şebeke genişletme ve modernizasyon yatırımları.
- Özellikle ısı pompası endüstrisi için daha güçlü yerel tedarik zinciri.
- Sosyal sivil toplum katılımı.
- Daha fazla teknik yardım.
