Yazar: Ali Murat Yeşilyurt
Yeni federal harcamaları karbon emisyonlarını azaltmaya, sağlık maliyetlerini düşürmeye, Gelir İdaresi Başkanlığı’nı finanse etmeye ve vergi mükelleflerinin uyumluluğunu geliştirmeye yönlendiren Inflation Reduction Act yani Enflasyon Azaltma Yasası (IRA), 16 Ağustos 2022’de yasalaştı ve 2023’te bazı ilavelerle daha da kapsamlı hale getirildi. Bu düzenlemelerin temiz enerjiye katkıları gerçekten hatırı sayılır derecede yüksek. Öyle ki, aynı özelliklerde bir proje Amerika Birleşik Devletleri’nde, işgücü gibi bazı yüksek maliyetlere rağmen başka ülkelere kıyasla yatırımcı için çok daha avantajlı hale gelebiliyor. Yasanın 370 milyar dolarlık yatırımı, aileler ve küçük işletmeler için enerji maliyetlerini düşürecek, ekonominin her sektöründe ve ülkenin her köşesinde temiz enerji çözümlerine yönelik özel yatırımları hızlandıracak, kritik minerallerden verimli elektrikli cihazlara kadar her şey için tedarik zincirlerini güçlendirecek. Ayrıca işçiler için iyi ücretli işler ve yeni ekonomik fırsatlar yaratacağı düşünülüyor. Yasa oldukça kapsamlı fakat fosil yakıtlar ve gaz (Oil and Gas) sektörü açısından karbonsuzlaştırma hedeflerine ne gibi katkıları olabileceğinin iyi anlaşılması çok önemli. Ayrıca yeşil hidrojen üretimine oldukça yapıcı etkileri olacağı ve kullanımının yaygınlaşmasına sayısız katkısı olacağı şüphesiz. Ayrıca bu yasa temiz enerji teknolojilerinin yayılmasını hızlandıracağı, küresel emisyonları azaltacağı, enerji fiyatlarını düşüreceği ve iç pazardaki inovasyonun dışa açılmasına da son derece olumlu etkileri olacağını düşünüyorum. Bu yönleriyle yasayı ve Amerika’daki fırsatları incelediğimde zaten en güvenilir liman olan ABD’nin çevreci yatırımlara daha fazla kucak açtığı net bir şekilde görülebiliyor. Ayrıca yabancı para birimleri karşısında güçlenen dolar da global ölçekte faaliyet gösteren şirketler için alım gücü ve nakit akışı gibi yönleriyle farklı fırsatlar barındırabilir.
Yasanın özellikle Internal Rate of Return (IRR), İç Karlılık Oranı ve Return on Investment (ROI), Yatırım Getirisi olumlu etkilerinden ötürü Tax Credit yani Vergi Kredisi veya İndirimi uygulamalarının iyi anlaşılması gerekiyor. ROI, bir yatırımın ilk yatırım tutarına kıyasla ne kadar getiri sağladığını gösteren basit bir hesaplamadır. Öte yandan, IRR, yatırım için zaman içinde tahmini bir yıllık getiri oranı sağlar ve değişken nakit akışlarına sahip diğer yatırımları karşılaştırmak için bir “engel oranı” sunar. Yasa kapsamında yatırımcı Vergi Kredisi imkanlarından faydalandığında IRR üzerindeki olumlu etki gerçekten çok etkileyici. Yasa kapsamındaki vergi indirimlerini ‘’Temiz Enerji’’ başlığı altında incelediğimizde üretim, yatırım, yakıt, elektrikli araç gibi önemli başlıklar karşımıza çıkar. Elbette sadece vergi indirimi yönüyle değil ‘’Karbon Yönetimi’’ kapsamında teşvikler yönüyle de yasanın yapıcı etkilerine bütün olarak bakacağız.
Temiz Enerji Üretim Vergi İndirimleri
Yeni temiz hidrojen üretimi için vergi indirimi 2033 yılına kadar inşaatı başlaması gereken projelere dört aşamalı olarak veriliyor. Karbon yoğunluğu 0,45 kg Co2e/kg H2 olan durumlarda Production Tax Credit (PTC) yani üretim vergi indirimi kilogram başına üç dolar H2 olarak uygulanıyor. Bu değer dört kg Co2e/kg H2 olduğunda azami hidrojen üretim vergi indirimi kilogram başına 0,60 dolar H2 oluyor. Burada yoğunluk The Greenhouse gases, Regulated Emissions, and Energy use in Technologies Model (GREET) modeli ile hesaplanır. Vergi indirimleri; ‘’Yeni Gelişmiş İmalat, Nükleer Enerji Üretimi, Yenilenebilir Elektrik Üretiminin Genişletilmesi, Yeni Temiz Elektrik Üretimi’’ konularında da farklı desteklerle devam ediyor.
Yatırım Vergi İndirimleri
Teknolojiye özgü bu enerji yatırımlarının uzatılması için Investment Tax Credit (ITC), yatırım vergi indirimi çoğu teknoloji için 2024’te sona eriyor ve yerini 2025’te başlayacak olan teknolojiden bağımsız yeni Clean Electricity ITC alıyor. 1 Ocak 2025’ten önce inşa edilen güneş enerjisi, jeotermal, fiber optik güneş enerjisi, yakıt hücresi, mikrotürbin, küçük rüzgâr, açık deniz rüzgâr, birleşik ısı ve güç, atık enerji geri kazanım ve enerji depolama için yüzde 30 vergi kredisi sağlıyor. Çelik, demir veya mamul bileşenler için yerel üretim gereksinimlerini karşılamaya yüzde 10 bonus uygular. Enerji topluluklarında (bölünmemiş sahalar veya fosil yakıt toplulukları) bulunan projeler için de yüzde 10’luk bir bonus uygular. Vergi İndirimleri; yeni temiz elektrik üretimi ve gelişmiş enerji projeleri için de destekler devam ediyor.
Yakıt Vergi İndirimleri
Bu uygulamada düşük karbonlu ulaşım yakıtı için yeni teknoloji nötr iki yıllık vergi kredisi uygulanır. Maksimum kredi, bir emisyon faktörü ile çarpılan galon başına 1 ABD dolarıdır (veya sürdürülebilir havacılık yakıtı için galon başına 1,75 ABD dolarıdır). 1 galon yaklaşık 3,79 litreye karşılık geliyor. Bu arada Sustainable Aviation Fuel (SAF), sürdürülebilir havacılık yakıtı da geleneksel jet yakıtına benzer özelliklere sahip ancak daha küçük karbon ayak izi olan uçaklara güç sağlamak için kullanılan bir biyoyakıttır. Hammaddeye ve onu üretmek için kullanılan teknolojilere bağlı olarak SAF, yaşam döngüsü sera gazı emisyonlarını geleneksel jet yakıtına kıyasla önemli ölçüde azaltabilir. Ortaya çıkan bazı SAF yollarının net-negatif bir sera gazı ayak izi bile vardır. Türkiye’deki akaryakıt şirketleri havacılık yakıtına bu yakıtı ilave etmeye halihazırda başladılar. Vergi İndirimleri; “İkinci Nesil Biyoyakıtın Genişletilmesi, Biyodizel ve Yenilenebilir Dizelin Genişletilmesi, Temiz Araçların Yaygınlaştırılması, Kullanılmış Temiz Araçların Alınması, Yeni Ticari Temiz Araç Satışı ve Alternatif Yakıt İkmal Mülkiyetinin Uzatılması” gibi konularda devam ediyor. Karbon Yönetimi Karbon Yakalama ve Seketrasyonu Endüstriyel tesislerde Carbon Capture, Utilisation and Storage (CCUS) yani karbon yakalama, kullanma ve depolama için ton başına 50 ila 85 dolar arası destek verilir. Düşük ve sıfır karbonlu yakıtlar, kimyasallar, inşaat malzemeleri ve diğer ürünler üretmek veya geliştirilmiş Enhanced Oil Recovery (EOR), geliştirilmiş petrol geri kazanımı için tutulan CO2 ve öncül karbon monoksitin kullanımı için ton başına 35 dolardan 60 dolar verilir. Karbon yakalama ekipmanı hizmete girdikten sonra (kredinin son yedi yılı için doğrudan ödeme seçeneği yoktur). Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve kooperatifler, kredinin 12 yılının tamamı için doğrudan ödeme alabilirler.
Düşük Karbonlu Malzeme ve Bina Yatırımları
Federal projeler için düşük karbonlu malzeme tedarikinin yanı sıra, federal satın almanın önemli bir bileşeni olan düşük karbonlu beton ve inşaat malzemelerinin çevresel etki açıklamasını, etiketlenmesini ve doğrulanmasını standartlaştırmaya yönelik çok sayıda çabayı destekler. İnşaat malzemeleriyle ilgili sera gazı emisyonuna ilişkin standartlaştırılmış, yüksek kaliteli, şeffaf çevresel ürün beyanının geliştirilmesini desteklemek için Environmental Protection Agency (EPA), Çevre Koruma Ajansı’na 250 milyon dolar, Federal Highway Administration (FHA), Federal Otoyol İdaresi ve General Services Administration (GSA), Genel Hizmetler İdaresi ile istişare içinde federal binalar ve federal ulaşım projeleri için kullanılan düşük karbonlu inşaat malzemelerini tanımlaması ve etiketlemesi için EPA’ya 100 milyon dolar. Ayrıca düşük karbonlu malzemelerle ilgili maliyetleri karşılamak veya afet yardımı yönetirken düşük karbonlu ve net sıfır enerji projelerini teşvik etmek için Federal Emergency Management Agency (FEMA), Federal Acil Durum Yönetim Ajansı’na yeni yetki verildi. FHA’nın geleneksel inşaat malzemeleriyle aynı veya kademeli olarak daha pahalı olan düşük karbonlu inşaat malzemelerinin kullanımına yönelik federal ulaşım projelerinde yüzde ikilik bir teşvik sağlaması veya geri ödemesi için iki milyar dolar. GSA’nın düşük karbonlu inşaat malzemeleri ve ürünleri satın alması ve kurması için Federal Binalar Fonu’na 2,15 milyar dolar gibi bütçeler ayrıldı. Bunlara ilaveten; ‘’Biyokütle, Karbon Giderimi ve Orman Yönetimi, Enerji İnovasyonu ve Konut Enerji Verimliliği’’ konularında da oldukça geniş destekler bulunuyor.
Offshore Rüzgâr ve Petrol ve Gaz Sistemleri
Açık deniz rüzgâr projelerinde önümüzdeki 10 yıl boyunca açık deniz rüzgâr kiralaması için önceki yılda 60 milyon akrelik bir petrol ve gaz kiralama satışı gerektiriyor. Bir acre yaklaşık 4,047 m2. Bu uygulamada bölgeler arası iletimin planlanması, modellenmesi, analizi ve geliştirilmesi ve açık deniz rüzgarından üretilen enerjinin optimize edilmiş entegrasyonu için 100 milyon doları kullanıma sunuluyor ayrıca Güneydoğu ABD ve Doğu Körfezi’ndeki açık deniz rüzgâr moratoryumunu kaldırır ve ABD topraklarında kiralamaya izin veriyor. Kıyı eyaletlerinin, bu finansmanı kıyı restorasyonu, koruma veya dayanıklı altyapıyı finanse etmek gibi belirli amaçlar için kullanmaları gerekiyor. Yakıt ve Gaz projelerinde bu yasa tasarısının yürürlüğe girmesinden sonraki 10 yıl için offshore petrol ve gaz telif oranlarını yüzde 12,5’ten minimum yüzde 16,66’ya yükseltiyor. Ayrıca karada petrol ve gaz kiralama minimum teklifini dönüm başına iki dolardan 10 dolara çıkarıyor. Yeni kara petrol ve gaz kiralamaları için yıllık kira oranlarını artırıyor. Methan emisyonu düşürme projelerinde EPA’nın tesislere, kuyu operatörlerine ve topluluklara izleme, raporlama, kaynak takma gibi metan emisyonu azaltma faaliyetlerini mümkün kılmak, teknik ve mali yardım almak, yenilikçi çözümler kurmak, azaltmak olumsuz sağlık etkileri ve çevresel restorasyon gerçekleştirmek için destek veriyor. Bir tesis için yıllık maksimum 25 bin metrik ton CO2e (havalandırılan, salınan veya alevlenen) metan atık emisyon oranı belirleniyor ve 2024’te ton başına 900 dolardan başlayan ve 2026’da ton başına bin 500 dolara çıkan tesisler için ceza ücretleri uyguluyor.
Temiz Enerji Finansmanı
Temiz enerjinin finansmanı konusunda da oldukça faydalı uygulamalar var. Amerika Birleşik Devletleri Department of Energy (DOE) Enerji Bakanlığı, ABD ulusal enerji politikasını denetleyen ve Amerika Birleşik Devletleri’nde nükleer enerji ve nükleer silahların araştırılmasını ve geliştirilmesini yöneten, ABD federal hükümetinin bir yürütme departmanıdır. Bu departmana bağlı Loan Programs Office (LPO) kredi programları ofisi 40 milyar doların üzerinde kredi yetkisi aldı.
Sera Gazı Azaltım Fonu, Yerli İmalat Dönüşüm Hibeleri, Gelişmiş Savunma Üretimi Kullanımı Yasası ve Biyoyakıt Altyapısı da temiz enerji finansmanı konusunda sayısız imkanlar sunuyor. Bu yasanın avantajları hidrojen üretimi, depolanması ve kullanılması açısından değerlendirildiğinde birçok fırsat barındırdığı görülüyor. Bilindiği gibi hacimce hidrojenin enerji içeriği düşüktür. Bu, kompakt bir şekilde depolanması için yüksek basınçlar, düşük sıcaklıklar veya kimyasal işlemler gerektirdiğinden hidrojeni depolamayı zorlaştırır. Ayrıca elektroliz ve/veya yenilenebilir enerji kaynaklı elektrik üretimi giderleri gibi sebeplerle hala yeterince yaygınlaşamayan ancak çevreci etkilerinden ötürü bir an evvel yaygınlaşması gereken hidrojen yakıtı ve bu yakıtın kullanan araç ve endüstrilerin artması için Amerika Birleşik Devletleri dünyaya örnek olacak uygulamaları hızla hayata geçiriyor. Bu tür teşvikler, 30 milyar dolarlık finansmanı içeriyor ve güneş panelleri, rüzgâr türbinleri, inverterler ve diğer önemli ekipmanların yerli üretimini teşvik etmesi bekleniyor. Özetle Solar, Rüzgâr, Karbon Yakalama, Enerji Depolama ve Hidrojen üretimi gibi onlarca konuda destekler Amerika’nın karbonsuzlaştırma hedeflerinin gerçekleşmesi için çok önemli adımlar atıldı.
**Bu yazı ilk olarak burada yayınlanmış olup yazı sahibinin izniyle portalımızda yeniden yayına alınmıştır.
