Yazar: Yusuf Bahadır Turhan / Solar 3GW
Solar3GW olarak kurulduğumuz günden bu yana, GES’lerin herhangi bir alım veya fiyat garantisine ihtiyaç duymaksızın kurulabilecek duruma geldiğini vurgulamaktayız. Bu amaçla, her yıl en az 3 GW güneş gücünün elektrik üretim karmamıza en hızlı ve verimli şekilde katılabilmesi için mevzuatımızda yerini almasını önerdiğimiz iş modellerini, geçen yıl bir rapor halinde düzenleyerek tüm sektör paydaşlarının dikkatine sunmuştuk. Bu öneri iş modellerimiz kamu tarafında da yankı buldu.
1 Temmuz 2022 tarihinde TBMM’den geçen yeni bir kanun değişikliği ile bizim ‘ihalesiz teşviksiz lisanslı model’ dediğimiz yeni model mevzuatımıza ilk adımını attı. Buna göre, yeni kurulacak lisanslı GES ve RES tesisleri “kurulu gücü kadar” depolama tesisi kurmayı taahhüt ettiklerinde, ihale ve ölçüm zorunluluklarından muaf olarak ön lisans alabilecekler. Bildiğiniz gibi, bugüne kadar yeni GES kapasiteleri hep TEİAŞ’ın belirlediği kapasitenin ihale edilmesi ile ilerliyordu. Bir şebeke işletmecisi olarak TEİAŞ, yeni GES kapasite tahsisinde şebeke güvenliğini hayati öncelikte tutuyordu. Böylece de özellikle GES’lerin, önlerine bulut gelmesi veya olan bulutun aniden çekilmesi nedeniyle neden oldukları gerilim dalgalanmalarını şebeke için büyük tehdit algılıyordu. Oysa, gelişen teknoloji ve ilk yatırım maliyetlerindeki düşüşler nedeniyle, artık bu dalgalanmaları, GES’lere entegre kurulabilecek batarya depolama tesisleri ile asgariye indirmenin mümkün olduğunu her fırsatta dile getiriyor; böylesine ucuz ve temiz enerjinin bir an önce devreye alınabilmesi için batarya depolamalı GES’lerin ihalesiz teşviksiz lisanslı modelimiz ile hayata geçmesini savunuyorduk.
Bu modelde, belirli oranda bir depolama ile GES kurulurken, kurulduktan sonra elektrik satışı ise tamamen serbest piyasada arz-talep dengesinde şekillenen fiyat ile oluyordu. Böylece bu GES’ler, özellikle ilk yatırımın geri dönüşünü takiben piyasada yukarı değil bilakis aşağı yönlü bir fiyat baskısı oluşturuyordu. Bu son değişiklik ile bu önerimiz, özellikle içinde bulunduğumuz enerji krizinin körüklediği fiyatların da itici gücüyle kamu tarafında bu kanun değişikliği ile kabul gördü.
2 Eylül 2022 tarihinde de EPDK bu kanunun ikincil mevzuatını hazırlayarak sektörün görüşlerine açtı. Bu görüş metninde, bu yatırımları etkileyecek en önemli konu olan depolama kapasitesinin her bir tesis için ne oranda olacağı boş bırakılmış. Buna göre kamu herhangi bir oran belirtmeksizin konuyu paydaşların görüşlerine sunmuş oldu.
Solar3GW olarak, özellikle depolamalı GES’ler ile ilgili son iki yılda pek çok analiz yaptık ve bunların sonuçlarını paylaştık. İnfografikte, maliyetlerin geldiği son nokta ile güncellediğimiz analizimizde, değişik depolama kapasiteleri ile depolamalı GES’lerin geri dönüşlerini, iç karlılık oranı (IRR) cinsinden görebiliyorsunuz.
Analizimizde en önemli nokta, 120 USD/MWh seviyesine yükselttiğimiz elektrik satış fiyatı. Haziran, Temmuz ve Ağustos 2022’yi içeren son üç aylık dönemde, PTF ortalaması ülkemizde 148 USD/MWh olarak gerçekleşti. Sadece Ağustos’ta bu değer 170 USD/MWh’in üzerinde idi. Yerli kaynaklardan üretilen elektriğe konan yaklaşık 80 USD/MWh’lik tavan fiyata rağmen, ithal doğalgaz ve kömür fiyatlarındaki yükseliş ve bunlara ülkemizin bağımlılığı nedeniyle PTF buralara kadar çıktı ve malesef daha da çıkmasını bekliyoruz. Dolayısıyla bizim aldığımız bu 120 USD/MWh’lik değer, makul bir orta-uzun vadeli serbest piyasa elektrik satış fiyatı olarak görünmekte. Bu fiyat ile elde edilen iç karlılık oranları dikkate alındığında, iki saat ve altındaki depolama kapasitesine sahip GES’ler serbest piyasada satış imkânı ile son derece kolay finanse edilebilir görülmekte. Zaten temiz enerji üreten bu tesislere, özellikle yabancı finans kuruluşlarının ilgisi de malum. Eğer kamu daha yüksek kapasitede depolama ile GES kurulmasını gerekli görür ise bu tesisleri kuracaklara 120 USD/MWh seviyesinde bir garanti fiyat vermek durumunda kalabilir. Ki bu garanti fiyat seviyesinin de bir zamanlar 73 USD/MWh’lik RES YEKDEM fiyatında olduğu gibi, gerçekte devlet tarafından bir piyasa müdahalesi ile fiyatların aşağı çekilmesi söz konusu olmaz ise; önümüzdeki 10 yılda hiçbir zaman kullanılmayacak bir seviye olduğunu düşünüyoruz.
Şebeke işletme kolaylığı ve yatırım geri dönüşü, dolayısıyla yatırımların hızlı hayata geçmesi kriterleri birlikte düşünüldüğünde, Solar3GW olarak optimum depolama kapasitesinin iki saat olarak değerlendiriyoruz. Nitekim bu kapasite, devlet veya piyasa tarafından destekleme veya teşvik olmaksızın bu tesislerin hızlıca yapılabilmesine imkân sağlayacaktır. Böylece ülkemiz, temiz ve ucuz enerjiye daha hızlı kavuşup, enerji bağımsızlığı yolunda önemli bir adım atacaktır.
